ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ — ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸ, ਇੱਕ ਰੂਹ

ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੀ ਸੈਨੇਟ: ਇੱਕ ਕਹਾਣੀ ਜਮਹੂਰਤ ਦੀ, ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਮਾਨ ਦੀ

ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ — ਇਹ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦਾ ਨਾਮ ਨਹੀਂ। ਇੱਕ ਵਿਰਾਸਤ ਹੈ

ਗੁਰਭਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਗੁਰੀ

±00447951590424

ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ — ਇਹ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦਾ ਨਾਮ ਨਹੀਂ। ਇਹ ਇੱਕ ਵਿਚਾਰ ਹੈ, ਇੱਕ ਵਿਰਾਸਤ ਹੈ, ਇੱਕ ਲੜਾਈ ਹੈ, ਇੱਕ ਜੁੜਾਉ ਹੈ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ, ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ, ਸੱਭਿਆਚਾਰ, ਰਾਜਨੀਤੀ ਅਤੇ ਲੋਕਾਵਾਜ਼ ਨਾਲ।
ਇਸ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਨੇ ਇੱਕ ਸਦੀ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਭਾਸ਼ਾਈ ਮਾਣ, ਅਕਾਦਮਿਕ ਖੋਜ, ਕਲਾਤਮਕ ਚੇਤਨਾ ਅਤੇ ਜਮਹੂਰੀ ਪ੍ਰਬੰਧ ਦਾ ਉਹ ਮਾਡਲ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ ਜਿਸਨੂੰ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਉਦਾਹਰਨ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ।

ਪਰ 2022 ਤੋਂ 2025 ਦੇ ਦਰਮਿਆਨ, ਸੈਨੇਟ — ਜੋ ਇਸ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੀ ਰੂਹ ਸੀ — ਖਤਮ ਕੀਤੀ ਗਈ।
ਇਸ ਖ਼ਤਮੇ ਨੇ ਕਈ ਸਵਾਲ ਖੜੇ ਕੀਤੇ:

• ਕੀ ਇੱਕ ਜਮਹੂਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ ਬਚ ਸਕਦਾ ਹੈ?
• ਕੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਕੇਵਲ ਡਿਗਰੀਆਂ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਰਜਿਸਟ੍ਰਾਰ ਦਫ਼ਤਰ ਹੈ — ਜਾਂ ਸਮਾਜ ਦੀ ਬੁੱਧੀਕ ਤਾਕਤ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲਾ ਸੰਸਕਾਰ?
• ਕੀ ਕੇਂਦਰੀ ਤਾਕਤਾਂ ਨੂੰ ਹੱਕ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਇੱਕ ਸੂਬੇ ਦੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸੰਸਥਾ ਨੂੰ ਇਕ-ਤਰਫਾ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਖਤਮ ਕਰ ਦੇਣ?

ਇਹ ਲੇਖ ਉਸ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ — ਜਿਥੇ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਚੁੱਪ ਕਰਵਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਹੋਈ, ਪਰ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ, ਅਧਿਆਪਕਾਂ, ਬੁੱਧੀਜੀਵੀਆਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਆਤਮਸੰਮਾਨ ਨੇ ਨਹੀਂ ਝੁਕਣ ਦਿੱਤਾ।

ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ — ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸ, ਇੱਕ ਰੂਹ

ਲਾਹੌਰ ਤੋਂ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਤੱਕ

1882: ਲਾਹੌਰ ਵਿੱਚ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ.1947: ਵੰਡ ਦੇ ਨਾਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦਾ ਵੱਡਾ ਭਾਗ ਲਾਹੌਰ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਗਿਆ.1956: ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਵਿੱਚ ਨਵੇਂ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮੁੜ-ਸਟਾਰਟ.1966: ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਵੰਡ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਪੰਜਾਬੀ ਮੂਲ-ਪਛਾਣ ਅਤੇ ਸੈਨੇਟ ਪ੍ਰਬੰਧ ਜਾਰੀ ਰਿਹਾ

ਕੀ ਸੀ ਸੈਨੇਟ?

90+ ਜਮਹੂਰੀ ਮੈਂਬਰ.ਚੋਣਾਂ ਰਾਹੀਂ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ.ਵਿਦਿਆਰਥੀ, ਅਧਿਆਪਕ, ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ, ਸੋਸ਼ਲ ਸੰਗਠਨ, ਪੁਰਾਣੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ.ਨੀਤੀਆਂ, ਵਿੱਤ, ਪ੍ਰਬੰਧਨ, ਨਿਯੁਕਤੀਆਂ, ਦਾਖ਼ਲਿਆਂ ’ਤੇ ਨਿਰਣੇ

ਇਹ ਉਹ ਜਗ੍ਹਾ ਸੀ ਜਿਥੇ ਰਾਏ-ਰਾਇਤਾ ਨਹੀਂ, ਲੋਕਤੰਤਰ ਸੀ।

N.E.P. 2020 ਅਤੇ ਕੇਂਦਰੀ ਕੰਟਰੋਲ ਦਾ ਨਵਾਂ ਖੇਡ

2020 ਵਿੱਚ ਨਵੀਂ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਨੀਤੀ (NEP) ਲਾਗੂ ਕੀਤੀ ਗਈ।
ਇਸ ਨੀਤੀ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਦੋ ਮੁੱਖ ਹਿਸੇਦਾਰ ਹਨ:ਕੇਂਦਰ ਦਾ ਨਿਯੰਤਰਨ ਅਤੇ ਜਮਹੂਰੀ ਢਾਂਚੇ ਦਾ ਖਾਤਮਾਸਿੱਖਿਆ ਦਾ ਮੋਨੋਪੋਲਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਨਿੱਜੀਕਰਣ

NEP ਅਨੁਸਾਰ:ਸੈਨੇਟ ਵਰਗੀਆਂ ਬਾਡੀਆਂ ਰੱਦ.Board of Governors (BoG) ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ.ਚੁਣੇ ਹੰਭਲੇ ਹੁਕਮਰਾਨਾਂ ਦੀ ਬਜਾਏ ਸਿੱਧੇ ਨਿਯੁਕਤ ਲੋਕ.ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਅਤੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੀ ਰਾਇ ਮੁਕਾਈ ਗਈ.ਸਿੱਖਿਆ ਨੂੰ ਬਾਜ਼ਾਰਕਰਨ ਦੇ ਰਾਹ ‘ਤੇ ਧੱਕਿਆ ਗਿਆ

ਸੈਨੇਟ ਦਾ ਖਾਤਮਾ — ਮਨਸੂਬਾ ਕੀ ਸੀ?. ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ‘ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਦਾਅਵੇਦਾਰੀ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰਨੀ

ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ, ਸੰਵਿਧਾਨੀ ਹੱਕ ਅਤੇ ਸੂਬਾ-ਕੇਂਦਰ ਸੰਬੰਧਾਂ ਵਿੱਚ PU ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਸੀ।

 ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਸਰੋਤ — ਜ਼ਮੀਨ, ਗ੍ਰਾਂਟਾਂ, ਸਨਮਾਨ — ਨੂੰ ਕੇਂਦਰਤ ਕਰਨਾ

ਬਹੁਤ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਇਹ ਰਾਹ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ PU ਨੂੰ “Central University” ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ।

ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰਨ ਦਾ ਇੱਕ ਲੁਕਿਆ ਰਾਹ

PU ਇੱਕਮਾਤਰ University ਹੈ ਜਿਥੇ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਸ਼ਾ ਕੇਂਦਰੀ ਕਮਾਂਡ ਤੋਂ ਬਗੈਰ ਬਚਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।

ਸੈਨੇਟ ਖ਼ਤਮ — ਜਮਹੂਰਤ ਮਾਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ

ਅਪ੍ਰੈਲ 2022: UGC ਨੇ ਸੈਨੇਟ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰਨ ਦਾ ਪੱਤਰ ਭੇਜਿਆ
2022–2024: ਕ੍ਰਮਵਾਰ ਤਾਕਤਾਂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਪ੍ਰਬੰਧ ਵਿੱਚ ਖਿੱਚੀਆਂ ਗਈਆਂ
2025: ਨੋਟੀਫਿਕੇਸ਼ਨ ਜਾਰੀ — ਸੈਨੇਟ ਖਤਮ

ਇਹ ਕੇਵਲ ਪੱਤਰਾਂ ਦਾ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਸੀ — ਇਹ ਇੱਕ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਸੀ।

ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਬਚਾਓ ਮੋਰਚਾ 

ਵਿਦਿਆਰਥੀ.ਅਧਿਆਪਕ.ਰਿਸਰਚ ਸਕਾਲਰ.ਸਾਬਕਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀ.ਕਿਸਾਨ ਯੂਨਿਅਨਾਂ.ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ.ਪੱਤਰਕਾਰ.ਕਾਨੂੰਨੀ ਵਿਦਵਾਨ.ਸਮਾਜਕ ਕਾਰਕੁਨ

ਹਥਿਆਰ ਕੀ ਸਨ?ਛਪੇ ਹੋਏ ਪੱਤਰ.ਮੁਫ਼ਤ ਲੈਕਚਰ.ਅਸੈਂਬਲੀਆਂ.ਵੀਡੀਓ ਕੈਮਰੇ ਅਤੇ ਫੋਨ.ਜਨਤਾ ਵਿੱਚ ਜਾਗਰੂਕਤਾ.ਅਦਾਲਤੀ ਦਾਖ਼ਲ.ਮੀਡੀਆ ਬਹਿਸਾਂ

 ਟਾਈਮਲਾਈਨ — ਸੰਘਰਸ਼ ਕਿਵੇਂ ਚੱਲਿਆ?

(ਤੁਸੀਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸੰਖੇਪ ਵਰਜਨ ਪੜ੍ਹ ਚੁੱਕੇ ਹੋ — ਹੁਣ ਪੂਰਾ ਵਿਸਥਾਰ)

2022UGC ਨੇ ਝਟਕਾ ਦਿੱਤਾਪੰਜਾਬੀ ਬੁੱਧੀਜੀਵੀ ਲਿਖਣ ਲੱਗੇਵੇਖਣ ਵਾਲੇ ਅਜੇ ਵੀ ਹਨੇਰੇ ’ਚ

2023ਪਹਿਲੇ ਦਸਤਖਤ ਮੁਹਿੰਮਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੇ ਗੱਲਾਂ-ਬਾਤਾਂ ਵਿੱਚ ਗੁੱਸਾਮੀਡੀਆ ਨੇ ਕਦਰ ਦਿਖਾਈ, ਪਰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਹੀਂ

2024ਮੋਰਚਾ ਦੇ ਗਠਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਦੇ ਜਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮੀਟਿੰਗਾਂਨਵੀਂ ਸਿੱਖਿਆ ਨੀਤੀ ਦੀਆਂ ਕਾਪੀਆਂ ਸੜੀਆਂ

ਜਨਵਰੀ – ਅਕਤੂਬਰ 202535 ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਚੰਡੀਗੜ੍ਹ, ਮੋਹਾਲੀ, ਲੁਧਿਆਣਾ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿੱਚ ਰੈਲੀਆਂਮਾਣ ਯੁੱਧ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਆ ਗਿਆ

ਨਵੰਬਰ 2025 — ਜਿੱਤ

ਕੇਂਦਰ ਨੇ ਨੋਟੀਫਿਕੇਸ਼ਨ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ:

“Senate is hereby restored.

ਡਾਟਾ, ਤੱਥ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ

ਹਿੱਸਾ	ਸੈਨੇਟ ਪ੍ਰਬੰਧ	BoG ਪ੍ਰਬੰਧ
ਜਮਹੂਰੀਤਾ	100% ਚੋਣ ਆਧਾਰਿਤ	0% ਚੋਣ
ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਭਾਗੀਦਾਰੀ	ਹਾਂ	ਨਹੀਂ
ਅਧਿਆਪਕ ਆਵਾਜ਼	ਹਾਂ	ਨਹੀਂ
ਫੰਡ ਪਾਰਦਰਸ਼ਤਾ	ਵਧੀਆ	ਸੀਮਿਤ
ਪੰਜਾਬੀ ਪਛਾਣ	ਮਜ਼ਬੂਤ	ਖਤਰੇ ਵਿੱਚ

---

 ਕੋਟਸ ਜੋ ਇਤਿਹਾਸ ਬਣ ਗਏ

ਪ੍ਰੋ. ਜਗਪਾਲ ਸਿੰਘ

“ਸੈਨੇਟ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਖੋਪੜੀ ਨਹੀਂ — ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਧੜਕਦਾ ਦਿਲ ਹੈ।”

ਕਿਰਨਦੀਪ ਕੌਰ (PU Bachao Morcha)

“ਜੇ ਇਹ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਚੁੱਪ ਹੋ ਗਈ, ਤਾਂ ਕੱਲ੍ਹ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵੀ ਮਿਟ ਜਾਵੇਗੀ।”

ਸਨਾਤਕ ਰਾਜਦੀਪ ਸਿੰਘ

“ਸਾਡੇ ਡਿਗਰੀਆਂ ਨਹੀਂ, ਸਾਡੇ ਹੱਕ ਲੁੱਟੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ।”

ਮੀਡੀਆ ਦਾ ਰੋਲ — ਕੌਣ ਸਾਥ ਸੀ ਤੇ ਕੌਣ ਖਾਮੋਸ਼

ਕੁਝ ਅਖਬਾਰਾਂ ਨੇ Punjab University Bachao Morcha ਨੂੰ “ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ-ਵਿਰੋਧੀ” ਕਹਿਆਪਰ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸੂਚਨਾ ਦੀ ਤਾਕਤ ਬਣ ਕੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾYouTube ਲਾਈਵ ਸਟਰੀਮ, Instagram ਰੀਲਾਂ ਤੇ #SavePUSenate ਟ੍ਰੈਂਡਅਗਲੇ ਕਦਮ — ਲੜਾਈ ਰੁਕੀ ਨਹੀਂ, ਰੁਕਣੀ ਨਹੀਂ

ਮੋਰਚੇ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਮੰਗਾਂ:ਸੈਨੇਟ ਅਤੇ ਸਿੰਡੀਕੇਟ ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਦਾ ਤੁਰੰਤ ਐਲਾਨBoard of Governors ਮਾਡਲ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰੱਦPunjab University ਨੂੰ ਕਾਨੂੰਨੀ ਤੌਰ ’ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਰਾਜ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇPunjabi language ਨੂੰ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੀ ਮੂਲ ਅਧਿਕਾਰਤ ਭਾਸ਼ਾ ਘੋਸ਼ਿਤ  ਜਾਵੇNEP 2020 ਦਾ ਪੁਨਰ-ਵਿਚਾਰ ਜਾਂ ਰੱਦਸਿੱਖਿਆ ਨੂੰ ਮੁਨਾਫ਼ੇ ਦਾ ਨਹੀਂ, ਹੱਕ ਦਾ ਖੇਤਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਵੇ

ਇਹ ਕੇਵਲ ਇੱਕ ਜਿੱਤ ਨਹੀਂ, ਇੱਕ ਸਬਕ ਹੈ

ਇਹ ਲੜਾਈ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਨੋਟੀਫਿਕੇਸ਼ਨ ਦੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਇਹ ਪੰਜਾਬੀ ਪਛਾਣ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਸੀ।
ਇਹ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਸਾਬਤ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ:

ਜਦ ਲੋਕ ਇਕੱਠੇ ਖੜ੍ਹਦੇ ਹਨ — ਤਾਕਤਾਂ ਨੂੰ ਪਿੱਛੇ ਹਟਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ
ਜਮਹੂਰੀਤਾ ਨੂੰ ਕੋਈ ਵੀ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹੀ ਮੌਤ ਨਹੀਂ ਦੇ ਸਕਦੀ — ਜੇ ਆਵਾਜ਼ ਜਿੰਦਾ ਹੋਵੇ
ਪੰਜਾਬੀ ਸਿੱਖਿਆ ਕੇਂਦਰ ਦੀਆਂ ਲਾਈਨਾਂ ਨਾਲ ਨਹੀਂ — ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਦਿਲਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਹੈ

ਗੁਰਭਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਗੁਰੀ

±447951590424