12 ਘੰਟੇ ਚੱਲੀ ਮੈਰਾਥਨ ਬਹਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਵਕਫ਼ ਸੋਧ ਬਿੱਲ 2025 ਲੋਕ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਪਾਸ ਹੋ ਗਿਆ। 

ਗੋਂਡੀਆ ///////////// ਭਾਰਤ ਸਮੇਤ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਨੇ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਬਿੱਲ ‘ਤੇ ਬਹਿਸ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਸੋਧਾਂ ਅਤੇ ਸੰਸਦ ਅਤੇ ਉੱਚ ਸਦਨ ਰਾਜ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਵੋਟਿੰਗ ਤੱਕ ਦੀ ਪੂਰੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਦੇਖਿਆ ਅਤੇ ਸੁਣਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਲੋਕਤੰਤਰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਲੋਕਤੰਤਰ ਦੇ ਮੰਦਰ ਵਾਂਗ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਲੋਕ ਸਭਾ ਦੇ ਦੋਵਾਂ ਸਦਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਮਹਿਲਾ ਰਾਖਵਾਂਕਰਨ ਬਿੱਲ, ਜੀਐਸਟੀ ਬਿੱਲ,ਧਾਰਾ 370 ਬਿੱਲ ਸਮੇਤ ਕਈ ਬਿੱਲਾਂ ਨੂੰ ਪਾਸ ਹੁੰਦੇ ਦੇਖਿਆ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਅੱਜ ਇਹ ਚਰਚਾ ਇਸ ਲਈ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ ਕਿਉਂਕਿ ਅੱਜ ਸਵੇਰੇ ਤੜਕੇ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਲਗਭਗ 4 ਵਜੇ ਤੱਕ, ਮੈਂ ਲਗਭਗ 16 ਘੰਟੇ ਲਗਾਤਾਰ ਵਕਫ਼ (ਸੋਧ) ਬਿੱਲ 2025 ਦੇ ਸੋਧ ‘ਤੇ ਪੂਰੀ ਬਹਿਸ, ਵੋਟਿੰਗ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਅਤੇ ਵੋਟਿੰਗ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ‘ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਰੱਖੀ। ਮੈਂ ਲਗਾਤਾਰ 16 ਘੰਟੇ ਮੀਡੀਆ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਰਿਹਾ, ਕਿਉਂਕਿ ਅਜਿਹੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਲਾਈਵ ਦੇਖ ਕੇ ਰਿਪੋਰਟ ਕਰਨਾ ਮੇਰੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਸੀ। ਮੈਂ ਦੇਖਿਆ ਕਿ ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਅਤੇ ਸੱਤਾਧਾਰੀ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੇ ਧਰੁਵੀਕਰਨ ‘ਤੇ ਬੋਲਣ ਵੱਲ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਦਿੱਤਾ।ਵਿਰੋਧੀ ਆਗੂ ਧਰੁਵੀ ਕਰਨ ‘ਤੇ ਦੋਸ਼ ਅਤੇ ਜਵਾਬੀ ਦੋਸ਼ ਲਗਾ ਰਹੇ ਸਨ। ਬਹਿਸ ਦੌਰਾਨ, ਮੈਂ ਦੇਖਿਆ ਕਿ ਇੱਕ ਮੈਂਬਰੀ ਪਾਰਟੀ ਨੂੰ ਵੀ ਬੋਲਣ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਚੰਦਰਸ਼ੇਖਰ, ਪੱਪੂ ਯਾਦਵ, ਅਸਦੁਦੀਨ ਓਵੈਸੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਓਵੈਸੀ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਬਿੱਲ ਨੂੰ ਪਾੜਨ ਦੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਇਸਨੂੰ ਪਾੜ ਨਹੀਂ ਸਕੇ; ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ ਉਸਨੇ ਸਟੈਪਲਰ ਦੀ ਪਿੰਨ ਖੋਲ੍ਹ ਕੇ ਦੋ ਹਿੱਸਿਆਂ ਨੂੰ ਵੱਖ ਕੀਤਾ। ਬਹਿਸ ਖਤਮ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ZPC ਚੇਅਰਮੈਨ ਨੇ ਇਸਦਾ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ, ਫਿਰ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦੇ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਬਹਿਸ ਦਾ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ। ਮੈਨੂੰ ਲੱਗਾ ਕਿ ਸੱਤਾਧਾਰੀ ਪਾਰਟੀ ਅਤੇ ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਦੋਵਾਂ ਨੇ ਪੂਰੀ ਤਿਆਰੀ ਨਾਲ ਬਹਿਸ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ। ਬਹਿਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਖਤਮ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਮਾਣਯੋਗ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ 100 ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੋਧਾਂ ਵਿੱਚੋਂ, ਤਿੰਨ ਸੋਧਾਂ ‘ਤੇ ਵੋਟਿੰਗ ਮਸ਼ੀਨ ਰਾਹੀਂ ਵੋਟ ਪਾਈ ਗਈ ਅਤੇ ਬਾਕੀ 100 ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੋਧਾਂ ‘ਤੇ ਜ਼ੁਬਾਨੀ ਵੋਟ ਪਾਈ ਗਈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਦੀਆਂ ਲਗਭਗ ਸਾਰੀਆਂ ਸੋਧਾਂ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।

ਖਾਸ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਪਿਛਲੇ 10-12 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ, ਮੈਂ ਰਾਤ ਨੂੰ 2-3 ਵਜੇ ਤੱਕ ਸੰਸਦ ਨੂੰ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਅਤੇ ਬਿੱਲ ਪਾਸ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਦੇਖਿਆ ਸੀ। ਵਕਫ਼ (ਸੋਧ) ਬਿੱਲ, 2025 ਲੋਕ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਦੁਪਹਿਰ 1.56 ਵਜੇ ਪਾਸ ਹੋ ਗਿਆ। ਬਿੱਲ ‘ਤੇ ਵੋਟਿੰਗ 1 ਘੰਟਾ 50 ਮਿੰਟ ਤੱਕ ਜਾਰੀ ਰਹੀ। ਬਿੱਲ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿੱਚ 288 ਵੋਟਾਂ ਪਈਆਂ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਇਸਦੇ ਵਿਰੁੱਧ 232 ਵੋਟਾਂ ਪਈਆਂ। ਕਈ ਸੋਧਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੋਧ ‘ਤੇ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਵੋਟਿੰਗ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੁੱਲ 464 ਵੋਟਾਂ ਦਰਜ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ।ਬਿੱਲ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿੱਚ 273 ਅਤੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ 191 ਵੋਟਾਂ ਪਈਆਂ। ਸੁਧਾਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸਪੀਕਰ ਓਮ ਬਿਰਲਾ ਅਧਿਕਾਰਤ ਅੰਕੜਿਆਂ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕਰਨਗੇ। ਲੋਕ ਸਭਾ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰਾਂ ਵੱਲੋਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸੋਧਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸੋਧ 11 ਗੈਰ-ਮੁਸਲਿਮ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੂੰ ਬੋਰਡ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਦੀ ਸੋਧ ਸੀ ਜਿਸਨੂੰ 288 ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ 231 ਵੋਟਾਂ ਨਾਲ ਹਰਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਭਾਵ ਹੁਣ ਗੈਰ-ਮੁਸਲਿਮ ਮੈਂਬਰ ਬੋਰਡ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤੇ ਜਾਣਗੇ। ਵਕਫ਼ (ਸੋਧ) ਬਿੱਲ 2025 ਅੱਜ ਹੀ ਉਪਰਲੇ ਸਦਨ ਯਾਨੀ ਰਾਜ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਹ ਉਮੀਦ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਬਹਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਵਕਫ਼ (ਸੋਧ) ਬਿੱਲ 2025 ਇਸ ਸਦਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪਾਸ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ, ਮੇਰਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਹੋਵੇਗਾ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਵਕਫ਼ ਸੋਧ ਬਿੱਲ 2025 ਸੰਸਦ ਵਿੱਚ 12 ਘੰਟੇ ਚੱਲੀ ਮੈਰਾਥਨ ਬਹਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਲੋਕ ਸਭਾ ਦੁਆਰਾ ਪਾਸ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ, ਅੱਜ ਅਸੀਂ ਮੀਡੀਆ ਵਿੱਚ ਉਪਲਬਧ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਇਸ ਲੇਖ ਰਾਹੀਂ ਚਰਚਾ ਕਰਾਂਗੇ ਕਿ ਵਕਫ਼ ਸੋਧ ਬਿੱਲ 2025 ਦੀ ਲੜਾਈ ਕਿਵੇਂ ਖਤਮ ਹੋਈ। ਇਹ ਬਿੱਲ ਸਵੇਰੇ ਲੋਕ ਸਭਾ ਵਿੱਚ 232 ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ 288 ਵੋਟਾਂ ਨਾਲ ਪਾਸ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਮੀਦ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਅੱਜ 3 ਅਪ੍ਰੈਲ ਨੂੰ ਰਾਜ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਪਾਸ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ।

ਦੋਸਤੋ, ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਲੋਕ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਵਕਫ਼ ਬਿੱਲ ‘ਤੇ ਬਹਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜੇਪੀਸੀ ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ ਵੱਲੋਂ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਜਵਾਬ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰੀਏ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜੇਕਰ ਭਾਜਪਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਤਾਂ ਉਹ ਇਸ ਬਿੱਲ ਨੂੰ ਸਿੱਧੇ ਸੰਸਦ ਵਿੱਚ ਪਾਸ ਕਰਵਾ ਸਕਦੀ ਸੀ, ਪਰ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇਸਨੂੰ ਜੇਪੀਸੀ ਕੋਲ ਭੇਜਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਜੋ ਹੋਰ ਪਾਰਟੀਆਂ ਨਾਲ ਵਿਸਥਾਰਤ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਵਚਨਬੱਧਤਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸਨੇ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਜਲਦਬਾਜ਼ੀ ਦੇ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ‘ਤੇ ਵਿਆਪਕ ਵਿਚਾਰ-ਵਟਾਂਦਰੇ ਕੀਤੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇਅਸਦੁਦੀਨ ਓਵੈਸੀ ਵੱਲੋਂ ਵਕਫ਼ (ਸੋਧ) ਬਿੱਲ 2024 ਨੂੰ ਪਾੜਨ ਦੀ ਗੱਲ ਨੂੰ ਗੈਰ-ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਕਰਾਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਓਵੈਸੀ ਇਸ ਬਿੱਲ ਨੂੰ ਗੈਰ-ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਕਹਿ ਰਹੇ ਹਨ, ਪਰ ਅਸਲ ਗੈਰ-ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਕੰਮ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਖੁਦ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪਾਲ ਨੇ ਲੋਕ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸੰਸਦ ਵਿੱਚ ਇਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਬਿੱਲ ਨੂੰ ਪਾੜਨਾ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਦਾ ਅਪਮਾਨ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਸੰਸਦੀ ਮਰਿਆਦਾ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਹੈ।

ਦੋਸਤੋ, ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ 2 ਅਪ੍ਰੈਲ 2025 ਨੂੰ ਬਿੱਲ ‘ਤੇ ਹੋਈ ਚਰਚਾ ‘ਤੇ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦੇ ਮੰਤਰੀ ਵੱਲੋਂ ਰਾਤ 12 ਵਜੇ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਜਵਾਬ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰੀਏ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਬੁੱਧਵਾਰ ਨੂੰ ਲੋਕ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਵਕਫ਼ ਸੋਧ ਬਿੱਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਬਾਰੇ ਅੱਧੀ ਰਾਤ ਤੱਕ ਲਗਭਗ 12 ਘੰਟੇ ਚਰਚਾ ਹੋਈ। ਹੁਣ ਸਦਨ ਵਿੱਚ ਵੋਟਿੰਗ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਜਿੱਥੇ ਸੱਤਾਧਾਰੀ ਪਾਰਟੀ ਨੇ ਬਿੱਲ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ, ਉੱਥੇ ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਨੇ ਇਸ ‘ਤੇ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਹਮਲਾ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨੂੰ ਹਾਸ਼ੀਏ ‘ਤੇ ਧੱਕ ਦੇਵੇਗਾ। ਬਿੱਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਕੇਂਦਰੀ ਮੰਤਰੀ ਕਿਰੇਨ ਰਿਜੀਜੂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਪਿਛਲੀ ਯੂਪੀਏ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਵਕਫ਼ ਐਕਟ ਨੂੰ ਹੋਰ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਰੱਖਣ ਲਈ ਇਸ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਅ ਕੀਤੇ ਸਨ, ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਨਵੀਆਂ ਸੋਧਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਸੀ। ਇਹ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਐਨਡੀਏ ਲੋਕ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਗਿਣਤੀ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਹੈ, ਜਿਸ ਕੋਲ 294 ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਬਿੱਲ ਪਾਸ ਕਰਨ ਲਈ 272 ਵੋਟਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।

ਦੋਸਤੋ, ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਬਿੱਲ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਏਆਈਐਮਆਈਐਮ ਦੇ ਮੁਖੀ ਅਸਦੁਦੀਨ ਓਵੈਸੀ ਨੇ ਵਕਫ਼ ਬਿੱਲ ‘ਤੇ ਬਹਿਸ ਦੌਰਾਨ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਸ ਬਿੱਲ ਦਾ ਅਸਲ ਮਕਸਦ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ਲੀਲ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਸਰਕਾਰ ਸਾਡੀਆਂ ਵਕਫ਼ ਜਾਇਦਾਦਾਂ ‘ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਡੇ ਧਾਰਮਿਕ ਅਧਿਕਾਰ ਖੋਹਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਆਪਣੀ ਨਾਰਾਜ਼ਗੀ ਜ਼ਾਹਰ ਕਰਦਿਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਦਨ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਕਿ ਮੈਂ ਇਸ ਬਿੱਲ ਨੂੰ ਪਾੜ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਇਸਨੂੰ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀਆਂ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ‘ਤੇ ਸਿੱਧਾ ਹਮਲਾ ਦੱਸਿਆ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੇ ਅਨੁਛੇਦ 25 ਅਤੇ 26 ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸੰਸਦ ਵਿੱਚ ਮਦਨੀ ​​ਵਕਫ਼ ਸੋਧ ਬਿੱਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ‘ਤੇ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ, ਜਮੀਅਤ ਉਲੇਮਾ-ਏ-ਹਿੰਦ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੌਲਾਨਾ ਮਹਿਮੂਦ ਅਸਦ ਮਦਨੀ ​​ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸੰਸਦ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਵਕਫ਼ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਇਹ ਬਿੱਲ ਗੈਰ-ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਹੈ ਅਤੇ ਮੌਲਿਕ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸਰਕਾਰ ਆਪਣੇ ਸੰਖਿਆਤਮਕ ਬਹੁਮਤ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਇਸਨੂੰ ਪਾਸ ਕਰਵਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਹ ਰਵੱਈਆ ਬਹੁਗਿਣਤੀਵਾਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ‘ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੈ ਅਤੇ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਹੈ। ਇਹ ਬਿੱਲ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀਆਂ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਨੂੰ ਖੋਹਣ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਸੰਸਦ ਵਿੱਚ ਲਿਆਂਦਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਸਵੀਕਾਰ ਯੋਗ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਜਿਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਇਹ ਬਿੱਲ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਜਿਸ ਇਰਾਦੇ ਅਤੇ ਰਵੱਈਏ ਨਾਲ ਇਸਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਉਹ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਰਵੱਈਏ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ, “ਅਸੀਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਕਹਿ ਚੁੱਕੇ ਹਾਂ ਕਿ ਪੁਰਾਣੇ ਕਾਨੂੰਨ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ, ਪਰ ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਸੋਧਾਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਦੀ ਬਜਾਏ ਹੋਰ ਵੀ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਬਣਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।” ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ, ਮੈਂ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਕਹਿਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਇਹ ਬਿੱਲ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਸਵੀਕਾਰਨਯੋਗ ਹੈ ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਇਸਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰੱਦ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਇਸ ਵਿਰੁੱਧ ਸਾਡੀ ਲੜਾਈ ਜਾਰੀ ਰਹੇਗੀ ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਇਸ ਬੇਇਨਸਾਫ਼ੀ ਵਿਰੁੱਧ ਹਰ ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤੀਪੂਰਨ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਆਵਾਜ਼ ਬੁਲੰਦ ਕਰਦੇ ਰਹਾਂਗੇ।

ਦੋਸਤੋ, ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਸੱਤਾਧਾਰੀ ਪਾਰਟੀ ਵੱਲੋਂ ਬਿੱਲ ਨੂੰ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਸਮਰਥਨ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਵਕਫ਼ ਬਿੱਲ ‘ਤੇ ਚਰਚਾ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਂਦੇ ਹੋਏ ਭਾਜਪਾ ਦੇ ਰਵੀ ਸ਼ੰਕਰ ਪ੍ਰਸਾਦ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜੇਕਰ ਵਕਫ਼ ਬਿੱਲ ਰਾਹੀਂ ਪਛੜੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨੂੰ ਬੋਰਡ ਵਿੱਚ ਜਗ੍ਹਾ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਵੀ ਇਸ ‘ਤੇ ਕੋਈ ਇਤਰਾਜ਼ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜੇਕਰ ਵਕਫ਼ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਲੁੱਟੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ ਤਾਂ ਸੰਵਿਧਾਨ ਇਸਨੂੰ ਰੋਕਣ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਵਕਫ਼ ਕੋਈ ਧਾਰਮਿਕ ਸੰਸਥਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਅਤੇ ਜੇਕਰ ਇਸ ਸੰਸਥਾ ਨੂੰ ਦਾਨ ਕੀਤੀ ਗਈ ਜਾਇਦਾਦ ਲੁੱਟੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ ਤਾਂ ਸਰਕਾਰ ਇਸ ‘ਤੇ ਚੁੱਪ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਸਕਦੀ।

ਦੋਸਤੋ, ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਲੋਕ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਵਕਫ਼ (ਸੋਧ) ਬਿੱਲ ਦੇ ਪਾਸ ਹੋਣ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ, ਤਾਂ ਵਕਫ਼ ਸੋਧ ਬਿੱਲ ਲੋਕ ਸਭਾ ਦੁਆਰਾ ਪਾਸ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਲੋਕ ਸਭਾ ਨੇ 12 ਘੰਟਿਆਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਚੱਲੀ ਮੈਰਾਥਨ ਚਰਚਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਕਫ਼ (ਸੋਧ) ਬਿੱਲ 2025 ਨੂੰ ਪਾਸ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਬਿੱਲ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿੱਚ 288 ਅਤੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ 232 ਵੋਟਾਂ ਪਈਆਂ। ਚਰਚਾ ਪੂਰੀ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਪੀਕਰ ਓਮ ਬਿਰਲਾ ਨੇ ਵੋਟਿੰਗ ਕਰਵਾਈ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ, ਬਿੱਲ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿੱਚ 288 ਵੋਟਾਂ ਪਈਆਂ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਇਸਦੇ ਵਿਰੁੱਧ 232 ਵੋਟਾਂ ਪਈਆਂ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਕਫ਼ ਸੋਧ ਬਿੱਲ ਨੂੰ ਲੋਕ ਸਭਾ ਨੇ ਸਵੇਰੇ 2 ਵਜੇ ਪਾਸ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਗੌਰਵ ਗੋਗੋਈ ਅਤੇ ਓਵੈਸੀ ਸਮੇਤ ਕਈ ਮੈਂਬਰਾਂ ਵੱਲੋਂ ਲਿਆਂਦੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸੋਧਾਂ ਨੂੰ ਸਦਨ ਵਿੱਚ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।

ਦੋਸਤੋ, ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ 2 ਅਪ੍ਰੈਲ 2025 ਦੀ ਸਵੇਰ ਨੂੰ ਸੰਸਦ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਬਿੱਲ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰੀਏ, ਤਾਂ ਕੇਂਦਰੀ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦੇ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਲੋਕ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਵਕਫ਼ (ਸੋਧ) ਬਿੱਲ, 2025 ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ। ਬਿੱਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਪਣੇ ਸੰਬੋਧਨ ਵਿੱਚ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਕਿ ਇਸ ਬਿੱਲ ਦਾ ਧਾਰਮਿਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨਾਲ ਕੋਈ ਸਬੰਧ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ, ਇਹ ਬਿੱਲ ਧਾਰਮਿਕ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਦਖਲ ਦੇਣ ਲਈ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਵਕਫ਼ ਜਾਇਦਾਦਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਵਿੱਚ ਪਾਰਦਰਸ਼ਤਾ ਅਤੇ ਜਵਾਬਦੇਹੀ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਲਿਆਂਦਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਜ਼ੋਰ ਦੇ ਕੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਵਕਫ਼ ਜਾਇਦਾਦਾਂ ਦੇ ਬਿਹਤਰ ਰੱਖ-ਰਖਾਅ ਅਤੇ ਡਿਜੀਟਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਕਰਨਾ ਹੈ, ਨਾ ਕਿ ਕਿਸੇ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਖੋਹਣਾ। ਬਿੱਲ ‘ਤੇ ਚਰਚਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦਿਆਂ ਰਿਜੀਜੂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਦੋਵਾਂ ਸਦਨਾਂ ਦੀ ਸਾਂਝੀ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੇ ਵਕਫ਼ ਬਿੱਲ ‘ਤੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਮਾਜ ਦੇ ਹਰ ਵਰਗ ਨੇ ਇਸ ਬਿੱਲ ਬਾਰੇ ਆਪਣੇ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਕਾਨੂੰਨੀ ਮਾਹਿਰਾਂ ਨੇ ਵੀ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤੇ। ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈ ਜਦੋਂ ਵਕਫ਼ ਬਿੱਲ ਵਿੱਚ ਸੋਧ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਹ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਹੋਇਆ ਹੈ।

ਇਸ ਲਈ ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਉਪਰੋਕਤ ਵੇਰਵਿਆਂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰੀਏ, ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗੇਗਾ ਕਿ ਵਕਫ਼ ਸੋਧ ਬਿੱਲ 2025 ਲਈ ਲੜਾਈ ਆਪਣੇ ਸਿੱਟੇ ‘ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਈ ਹੈ – ਬਿੱਲ ਸਵੇਰੇ-ਸਵੇਰੇ ਲੋਕ ਸਭਾ ਵਿੱਚ 288/232 ਦੁਆਰਾ ਪਾਸ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ – ਇਹ 3 ਅਪ੍ਰੈਲ ਨੂੰ ਰਾਜ ਸਭਾ ਦੁਆਰਾ ਵੀ ਪਾਸ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। 12 ਘੰਟੇ ਲੰਬੀ ਮੈਰਾਥਨ ਬਹਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਵਕਫ਼ ਸੋਧ ਬਿੱਲ 2025 ਲੋਕ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਪਾਸ ਹੋ ਗਿਆ। ਲੋਕ ਸਭਾ ਵਿੱਚ 12 ਘੰਟੇ ਚੱਲੀ ਬਹਿਸ ਸੁਣਨ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਸਵੇਰੇ 4 ਵਜੇ ਇਹ ਰਿਪੋਰਟ ਬਣਾਉਣ ਤੱਕ, ਮੇਰੇ ਲਈ ਇਹ ਇੱਕ ਰੋਮਾਂਚਕ ਅਨੁਭਵ ਸੀ।

-ਕੰਪਾਈਲਰ ਲੇਖਕ – ਕਾਰ ਮਾਹਿਰ ਕਾਲਮਨਵੀਸ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਲੇਖਕ ਚਿੰਤਕ ਕਵੀ ਸੰਗੀਤ ਮਾਧਿਅਮ ਸੀਏ(ਏ.ਟੀ.ਸੀ) ਐਡਵੋਕੇਟ ਕਿਸ਼ਨ ਸੰਮੁਖਦਾਸ ਭਵਨਾਨੀ ਗੋਂਡੀਆ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ 9284141425