ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕਦਰ ਕੀਮਤਾਂ,ਚਰਿੱਤਰ ਨਿਰਮਾਣ ਦਾ ਨਾ ਹੋਣਾ ਸਮਾਜ ਲਈ ਕਲੰਕ

ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਲੈਣੀ ਪਵੇਗੀ ਜਿੰਮੇਵਾਰੀ ਜਾਂ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਕੋਚ ਦੀ ਲੈਣ ਮਦਦ

ਪੁੱਤਰ ਨੇ ਮਾਂ ਨੂੰ ਘਰੌਂ ਕੱਢਿਆ ਸੜਕ ਤੇ ਰੁੱਲ ਰਹੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਸਮਾਜਿਕ ਸੰਸ਼ਥਾ ਨੇ ਸਾਭਿਆਂ।ਬਾਪ ਵੱਲੋਂ ਬੇਟੀ,ਮਾਮੇ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸਕੀ ਭਾਣਜੀ ਨਾਲ….ਗੁਆਢ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੀ ਲੜਕੀ ਨਾਲ ਸਮੂਹਿਕ ….. ਬਾਅਦ ਉਸ ਦੀ ਹੱਤਿਆ….ਰੋਜਾਨਾ ਹਰ ਸਮੇਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਖਬਰਾਂ ਸੁਣਨ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀਆਂ।ਮਾਨਸਿਕ ਤੋਰ ਤੇ ਬੀਮਾਰ ਲੋਕਾਂ ਵੱਲੋਂ ਕੀਤੀਆਂ ਇਹਨਾਂ ਹਰਕਤਾਂ ਦੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਕਾਨੂੰਨ ਸਜਾ ਦੇ ਦੇਵੇ ਪਰ ਸਾਨੂੰ ਸ਼ਰਮਸਾਰ ਹੋਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਇਹ ਗੱਲਾਂ ਅਤੇ ਸੋਚਦੇ ਹਾਂ ਇਹ ਉਸ ਭਾਰਤ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਵਾਸੀ ਹਨ ਜਿਸ ਧਰਤੀ ਤੇ ਰਿਸ਼ੀਆਂ ਮੁਨੱੀਆਂ,ਪੀਰ ਫਕੀਰਾਂ,ਗੁਰੂ ਸਹਿਬਾਨ ਅਤੇ ਯੋਧਿਆਂ ਨੇ ਜਨਮ ਲਿਆ ਹੋਵੇ।
ਇਸ ਲਈ ਅਸੀ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਜਿੰਮੇਵਾਰ ਨਹੀ ਠਹਿਰਾਅ ਸਕਦੇ ਇਸ ਲਈ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਮਾਪੇ ਅਧਿਆਪਕ ਵੀ ਬਰਾਬਰ ਦੇ ਜਿੰਮੇਵਾਰ ਹਨ।ਮਾਪਿਆਂ,ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰੀਵਾਰ ਦੇ ਸੀਨੀਅਰ ਵੱਲੋਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ਨਾਂ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ।ਇਸ ਸਮੇਂ ਹਲਾਤ ਬਦ ਤੋਂ ਬਦਤਰ ਬਣਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ।ਇੱਕ ਸਮਾਂ ਸੀ ਜਦੋਂ ਪਿੰਡ ਦੀ ਲੜਕੀ ਸਾਰੇ ਪਿੰਡ ਦੀ ਧੀ ਮੰਨੀ ਜਾਦੀ ਸੀ ਪਰ ਅੱਜ ਨੇਤਿਕ ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਕਿ ਪਿੰਡ ਦਾ ਮੁੰਡਾ ਪਿੰਡ ਦੀ ਲੜਕੀ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਰਿਹਾ।ਉਹ ਸਮਾਂ ਸੀ ਜਦੋਂ ਆਪਣੇ ਪਿਆਰ ਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕੀਤਾ ਜਾਦਾਂ ਸੀ ਪਰ ਅੱਜ ਪਿਆਰ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ ਦਾ  ਇਕਰਾਰਨਾਮਾ ਸਮੂਹਿਕ ਬਲਾਤਕਾਰ ਅਤੇ ਫੇਰ ਹੱਤਿਆ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਗਿਆ।

ਨੈਤਿਕ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਚੰਗੇ ਅਤੇ ਮਾੜੇ ਵਿਚਕਾਰ ਫੈਸਲਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਮਾਨਦਾਰ ਇਨਸਾਨ ਬਣਨ ਵਿੱਚ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਸਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਇਮਾਨਦਾਰ ਸਬੰਧ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਦਦ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।ਨੈਤਿਕ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਬੱਚੇ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਜ਼ਰੂਰੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆਂ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਭਵਿੱਖੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਲਈ ਨੀਂਹ ਪੱਥਰ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ।
ਚੰਗੇ ਨੈਤਿਕ ਮੁੱਲ ਤੁਹਾਡੇ ਬੱਚੇ ਦੇ ਜੀਵਨ ਲਈ ਮਜਬੂਤ ਨੀਂਹ ਪੱਥਰ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਮਾਜ ਦਾ ਇੱਕ ਸਤਿਕਾਰਯੋਗ ਮੈਂਬਰ ਬਣਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਹੀ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਚੰਗੇ ਨੈਤਿਕ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਪੈਦਾ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਹੀ ਅਤੇ ਗਲਤ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨਾ ਬਹੁਤ ਜਰੂਰੀ ਹੈ।ਸਹੀ ਨੈਤਿਕ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਇੱਕ ਠੋਸ ਚਰਿੱਤਰ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਨੈਤਿਕ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਬਾਲਗ ਸਮਾਜ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਲਈ ਖ਼ਤਰਾ ਬਣ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਨੈਤਿਕ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੇ ਤਰੀਕੇ
1. ਆਪਣੇ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਸਬਕ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਾ
ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਹੀ ਨੈਤਿਕ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਬਿਠਾਈਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਬੱਚੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਪੜਾਅ ਦੌਰਾਨ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਦਿਖਾਈ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਚੰਗੇ ਵਿਵਹਾਰ ਨੂੰ ਅਪਣਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਆਪਣੇ ਬੱਚੇ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਆਪਣੀਆਂ ਗੱਲਾਂਬਾਤਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਬੁਨਿਆਦੀ ਚੰਗੇ ਵਿਵਹਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ।

ਅਸੀਂ ਵਿਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਬੱਚੇ ਆਪਣੇ ਮਾਂ-ਬਾਪ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਬਾਲਗ ਹੋਣ ਤੱਕ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਫੇਰ ਵੀ ਅਸੀ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਉਹ ਲੋਕ ਹਰ ਮਿੱਲਣ ਸਮੇਂ ਖੁਸ਼ ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਧੰਨਵਾਦ ਅਤੇ ਪਲੀਜ ਕਹਿ ਕੇ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਸਾਰਿਆਂ ਨੰ ਹੀ ਚੰਗਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ।ਇੱਕ ਬੱਚਾ ਆਪਣੇ ਮਾਂ-ਬਾਪ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਸਿੱਖਦਾ ਅਤੇ ਜੋ ਕੁਝ ਉਹ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਕਰਦੇ ਕਹਿੰਦੇ ਸੁਣਦਾ ਬਾਲਗ ਹੋਣ ਸਮੇਂ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਜਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਲਾਗੂ ਕਰਦਾ।
2. ਚੰਗੇ ਵਿਵਹਾਰ ਦਾ ਮਾਡਲੰਿਗ
ਆਪਣੇ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਚੰਗੇ ਵਿਵਹਾਰ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਸਿਖਾਉਣ ਲਈ, ਬੱਚੇ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਾਡਲ ਬਣਾਉਣਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ । ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਬਚਪਨ ਵਿੱਚ ਹੀ ਖਾਣਾ ਬਣਾਉਣਾ ਸਿਖਾਉਣਾ,ਘਰ ਦੇ ਰੋਜਾਨਾਂ ਕੰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨਾ ਮਦਦ ਕਰਨਾ, ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਦੇ ਕੰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਣਾ, ਅਤੇ ਦੂਜਿਆਂ ਅਤੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਦਿਆਲੂ ਹੋਣਾ ਵਰਗੇ ਨੈਤਿਕ ਮੁੱਲ ਬੁਨਿਆਦੀ ਮੁੱਲ ਹਨ ਜੋ ਮਾਪੇ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਬਿਠਾਉਣ ਲਈ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।
3. ਆਪਣੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਸਾਂਝੀਆਂ ਕਰੋ
ਪੁੁਰਾਤਨ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਮਾਂ-ਬਾਪ,ਦਾਦਾ-ਦਾਦੀ ਜਾਂ ਨਾਨਾ-ਨਾਨੀ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਇਮਾਨਦਾਰੀ,ਬਹਾਦਰੀ,ਮਿਹਨਤ ਕਰਨ ਸਮਾਜਿਕ ਤੋਰ ਤੇ ਹਰ ਦੀ ਇੱਜਤ ਅਤੇ ਮਾਣ ਸਤਿਕਾਰ ਬਾਰੇ ਦੱਸਦੇ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ।ਬਚਪਨ ਵਿੱਚ ਸਿਖਾਈਆਂ ਗੱਲਾਂ ਬਾਲਗ ਹੁਣ ਤੇਂ ਬਹੁਤ ਕੰਮ ਆਉਦੀਆਂ ਹਨ।
ਹੁਣ ਸਵਾਲ ਉੱਠਦਾ ਕਿ ਮਨੁੱਖੀ ਕਦਰਾਂ ਕੀ ਹਨ ।ਮਨੁੱਖੀ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਉਹ ਗੁਣ ਹਨ ਜੋ ਸਾਨੂੰ ਦੂਜੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਮਨੁੱਖੀ ਤੱਤ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਣ ਲਈ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ।ਮਨੁੱਖੀ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਸਮਾਜ ਦੇ ਅੰਦਰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਿਹਾਰਕ ਜੀਵਨ ਦੀ ਨੀਂਹ ਹਨ ।

ਇੰਟਰਨੈਟ ਅਤੇ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਨੇ ਬੱਚਿਆਂ ਅਤੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੀ ਸੋਚ ਨੂੰ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ। ਟੀਵੀ ਸ਼ੋਅ, ਫ਼ਿਲਮਾਂ, ਅਤੇ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਉੱਤੇ ਵਿਖਾਈ ਜਾਦੀ ਸਮੱਗਰੀ ਨੇ ਨੇਤਿਕ ਮੁੱਲਾਂ ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ।ਉਸ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਅਸ਼ਲੀਲਤਾ,ਧਾਰਮਿਕ ਲੋਕਾਂ ਵੱਲੋਂ ਫੇਲਾਈ ਨਫਰਤ,ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਧੋਖੇਬਾਜੀ ਨੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੀ ਚੇਤਨਾ ਤੇ ਮਾੜਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਇਆ।
ਨੈਤਿਕ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਚਰਿੱਤਰ ਨਿਰਮਾਣ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਮਾਜ ਦੀ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਨ। ਪਰ ਆਧੁਨਿਕ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ, ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਨੈਤਿਕ ਮੁੱਲਾਂ ਅਤੇ ਚਰਿੱਤਰ ਦੀ ਗਿਰਾਵਟ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਸਮੱਸਿਆ ਬਣ ਗਈ ਹੈ। ਇਹ ਕੇਵਲ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਕਾਰਨ ਕਰਕੇ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਕਈ ਤੱਤਾਂ ਦੇ ਮਿਲੇ-ਜੁਲੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਕਾਰਨ ਹੋਇਆ ਹੈ।ਆਖ਼ਿਰ ਨੌਜਵਾਨ ਕਿਉਂ ਆਪਣੀਆਂ ਨੈਤਿਕ ਮੁੱਲਾਂ ਨੂੰ ਗੁਆ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਕੌਣ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹੈ—ਅਧਿਆਪਕ, ਮਾਪੇ, ਖੁਦ ਨੌਜਵਾਨ, ਜਾਂ ਅਸੀਂ ਲੋਕ ਭਾਵ ਪੂਰਾ ਸਮਾਜ।

ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ
ਬਚਪਨ ਅਤੇ ਬਾਲਗ ਅਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬੱਚਾ ਜਿਆਦਾ ਸਮਾਂ ਆਪਣੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਕੋਲ ਰਹਿੰਦਾਂ।ਇਸ ਲਈ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਅਧਿਆਪਕ ਬੱਚੇ ਦਾ ਰੋਲ ਮਾਡਲ ਹੁੰਦਾਂ ਹੈ।ਅਧਿਆਪਕ ਹਮੇਸ਼ਾ ਹੀ ਚਰਿੱਤਰ ਨਿਰਮਾਣ ਦੇ ਮੁੱਖ ਆਧਾਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਪਰ ਅੱਜਕਲ ਅਧਿਆਪਕ ਵਿਿਦਆਰਥੀਆਂ ਦੀ ਨੈਤਿਕ ਗੁਣਵੱਤਾ ਉੱਤੇ ਘੱਟ ਧਿਆਨ ਦੇ ਰਹੇ ਹਨ।ਅਧਿਆਪਕ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਵਿਿਦਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਅੰਕ ਲੈਣ ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਚਰਿੱਤਰ ਨਿਰਮਾਣ ‘ਤੇ ਘੱਟ ਧਿਆਨ ਦਿੱਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਨੌਜਵਾਨ ਖੁਦ ਵੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹਨ
ਇਹ ਸਿਰਫ਼ ਬਾਹਰੀ ਕਾਰਨ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਨੌਜਵਾਨ ਆਪ ਵੀ ਆਪਣੇ ਕਰਮਾਂ ਦੇ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹਨ। ਉਹ ਆਸਾਨ ਅਤੇ ਆਨੰਦਮਈ ਜੀਵਨ ਵੱਲ ਵੱਧ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ। ਮਿਹਨਤ ਅਤੇ ਸਚਾਈ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਉਹ ਲਾਭ ਲੈਣ ਵਾਲੇ ਮੋਕੇ ਤਲਾਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਘੱਟ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ।ਪੜਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੰਮਕਾਰ ਨਾ ਮਿੱਲਣ ਨੋਕਰੀ ਨਾ ਮਿੱਲ ਕਾਰਣ ਉਹ ਦਿਸ਼ਾਹੀਣ ਹੋ ਜਾਦਾਂ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਸਮਾਜ/ਸਿਸਟਮ ਨੂੰ ਹੀ ਦੋਸ਼ ਦੇਣ ਲੱਗਦਾ।

ਨੈਤਿਕ ਮੁੱਲਾਂ ਅਤੇ ਚਰਿੱਤਰ ਨਿਰਮਾਣ ਨੂੰ ਮੁੜ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਉਪਾਅ
1. ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਵਧੇਰੇ ਯੋਗਦਾਨ
ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਬੱਚਿਆਂ ਨਾਲ ਵਧੇਰੇ ਸਮਾਂ ਬਿਤਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨੈਤਿਕ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਚੰਗੇ ਸੰਸਕਾਰ ਪੈਦਾ ਕਰਨੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਤਿਕਾਰ, ਸਚਾਈ, ਅਤੇ ਨਿਵੇਕਤਾ।ਨੇਤਿਕ ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ ਨਾਂ ਸਿਰਫ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਹੁੰਦਾਂ ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਉਸ ਦਾ ਖਮਿਆਜਾ ਭੁਗਤਣਾ ਪੈਂਦਾਂ।ਮਾਂ-ਬਾਪ ਨੂੰ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਰੋਜਾਨਾਂ ਕਾਰ ਵਿਵਹਾਰ ਤੇ ਨਿਘਾ ਰੱਖਣ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਉਨਾਂ ਨੂੰ ਸਮੇਂ ਦਾ ਹਾਣੀ ਬਣਾਉਣ ਹਿੇੱਤ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ।
2. ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚ ਨੈਤਿਕ ਸਿੱਖਿਆ
ਸਕੂਲਾਂ ਅਤੇ ਕਾਲਜਾਂ ਵਿੱਚ ਨੈਤਿਕ ਸਿੱਖਿਆ ਦੀ ਵਧੀਕ ਪੜ੍ਹਾਈ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਵਿਿਦਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਚੰਗੇ ਆਦਰਸ਼ ਅਤੇ ਚਰਿੱਤਰ ਨਿਰਮਾਣ ਵੱਲ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।ਪੁਰਾਣੇ ਸਮਿਆਂ ਵਿੱਚ ਨੇਤਿਕ ਸਿੱਖਿਆ ਦੀ ਕੋਈ ਅਲੱਗ ਕਲਾਸ ਨਹੀ ਸੀ ਲੱਗਦੀ।ਪਰ ਫੇਰ ਵੀ ਹਰ ਅਧਿਆਪਕ ਆਪਣੇ ਵਿਿਦਆਰਥੀ ਵੱਲ ਨਿੱਜੀ ਧਿਆਨ ਦਿੰਦਾਂ ਸੀ।ਇਸ ਲਈ ਹੁਣ ਅਲੱਗ ਤੋਰ ਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਅਤੇ ਬਹਾਦਰ ਸੂੂਰਬੀਰਾਂ ਦੀਆਂ ਸਾਖੀਆਂ ਸਣਾਉਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ।

1. ਮੀਡੀਆ ‘ਤੇ ਸੰਯਮ
   ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਅਤੇ ਟੀਵੀ ਉੱਤੇ ਆ ਰਹੀਆਂ ਅਣ-ਮੰਨੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਰ ਰੋਕ ਲਾਉਣ ਲਈ ਕਾਨੂੰਨ ਬਣਾਉਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ।ਮੀਡੀਆ ਖੁਦ ਕਈ ਵਾਰ ਸੰਯਮ ਤੋਂ ਕੰਮ ਨਹੀ ਲੈਂਦਾਂ।ਆਪੇ ਬਣੇ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਦੇ ਇਹ ਲੋਕ ਕਿਸੇ ਮੁੱਦੇ ਨੂੰ ਜਾਤੀਵਾਦ,ਧਾਰਮਿਕਕੱਟੜਤਾ ਬਣਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।ਸਰਕਾਰੀ ਮੀਡੀਆਂ ਨੂੰ ਤਾਕਤਵਾਰ ਹੋਕੇ ਉਹ ਦਿਖਾਇਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਜਿਸ ਨਾਲਭਾਈਚਾਰਕ ਸਾਝ ਪੂਦਾ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ੂੰਚੰਗੀ ਸਿੱਖਿਆ ਮਿਲੇ।

2. ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੀ ਖੁਦ-ਜਾਗਰੂਕਤਾ
   ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਪ ‘ਚ ਤਬਦੀਲੀ ਲਿਆਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਰਮਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਚੰਗੇ ਆਦਰਸ਼ਾਂ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

3. ਸਮਾਜ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਸਹਿਯੋਗ
   ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਸਮਾਜਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਚੰਗੇ ਆਚਰਨ ਅਤੇ ਨੈਤਿਕਤਾ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗਲਤੀਆਂ ‘ਤੇ ਧਿਆਨ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚੰਗੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਦੇਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।ਨੈਤਿਕ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਵਿਵਹਾਰਕ ਅਭਿਆਸ, ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਆਦਤਾਂ, ਜਾਂ ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਬਣਾਏ ਗਏ ਟੀਚੇ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਚਰਿੱਤਰ ਦਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਿੱਸਾ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬੱਚੇ ਦੇ ਵੱਡੇ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਉਸਦੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਦੇ ਗੁਣ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕਰਦੇ ਹਨ।
   ਬਾਲਗ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੈਤਿਕ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਚਪਨ ਵਿੱਚ ਸਿਖਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ। ਇਹ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਇੱਕ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਨ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਫੈਸਲਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵਿਅਕਤੀ ਬਣਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇੱਕ ਬੱਚੇ ਦੇ ਮਾਪੇ, ਸਕੂਲ, ਦੋਸਤ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਵਾਤਾਵਰਣ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਹੀ ਨੈਤਿਕ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ।
   ਨੈਤਿਕ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ
   ਬਚਪਨ ਇੱਕ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਉਮਰ ਹੈ। ਇੱਕ ਬੱਚਾ ਵੱਡਾ ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਕਈ ਪੜਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਾਤਾਵਰਣਾਂ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਘਰ ਅਤੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਛੱਡ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਇੱਕ ਬੱਚਾ ਨਵੀਆਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਅਤੇ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਨਾਲ ਜਾਣੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਬੱਚੇ ਇਸ ਵਿਕਾਸ ਦੌਰਾਨ ਬਾਲਗ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਬਕ ਸਿੱਖਦੇ ਅਤੇ ਸਿੱਖਦੇ ਹਨ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।

ਸਮਾਜ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ, ਰਸਮਾਂ, ਰਸਮਾਂ ਅਤੇ ਜਸ਼ਨਾਂ ਰਾਹੀਂ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸੰਚਾਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ ।
ਇਹ ਸਮੂਹਿਕ ਅਨੁਭਵ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਵਿਰਾਸਤ ਨਾਲ ਜੁੜਨ ਸਾਂਝੀਆਂ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਆਪਣੇਪਣ ਅਤੇ ਪਛਾਣ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਦੇ ਮੌਕੇ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਜਿਵੇਂ ਕਿਹਾ ਜਾਦਾਂ ਕਿ ਡੁੱਲੇ ਬੈਰਾਂ ਦਾ ਅਜੇ ਕੁਝ ਨਹੀ ਵਿਿਗੜਆ ਮਾਪਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਸ਼ਮਾਜ ਅਤੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਨੂੰ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਮਨੁੱਖੀ ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਣੀ ਜਰੂਰੀ ਹੈ।ਇਸ ਲਈ ਕਿਸੇ ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਲਾਈਫ ਕੋਚ ਦੀ ਵੀ ਸਲਾਹ ਲਈ ਜਾ ਸਕਦੀ ੍ਹੈ।

ਪਰਿਵਾਰਕ ਮੈਂਬਰ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਮਾਪੇ, ਰੋਲ ਮਾਡਲ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਬੱਚੇ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਅਤੇ ਭੈਣ-ਭਰਾਵਾਂ ਦੇ ਕੰਮਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਕਲ ਕਰਦੇ ਹਨ , ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, ਜਦੋਂ ਮਾਪੇ ਨਿਯਮਿਤ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਦੂਜਿਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਦਿਆਲਤਾ ਅਤੇ ਸਤਿਕਾਰ ਦਿਖਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਬੱਚੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ , ਦੂਜਿਆਂ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਆਪਸੀ ਤਾਲਮੇਲ ਵਿੱਚ ਹਮਦਰਦੀ ਅਤੇ ਸਤਿਕਾਰ ਦੀ ਕੀਮਤ ਸਿੱਖਦੇ ਹਨ ।ਪਹਿਲਾਂ ਜਦੋਂ ਅਸੀ ਸਯੁਕੰਤ ਪ੍ਰੀਵਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਸੀ ਤਾਂ ਸਾਡੇ ਵੱਡੇ ਸਾਨੂੰ ਇਹਨਾਂ ਗੱਲਾਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ।ਦਾਦੀ ਮਾਂ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵੀ ਉਸ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਸੀ।ਸੱਥ ਵਿੱਚ ਬੇਠੈ ਬਜੁਰਗਾਂ ਅਤੇ ਨੋਜਵਾਨਾਂ ਦੀ ਗੱਲਬਾਤ ਅਤੇ ਮਸਤੀ ਵੀ ਇਸੇ ਦਾ ਇੱਕ ਅੰਗ ਸੀ।ਪਰ ਹੁਣ ਇਹ ਗੱਲਾਂ ਵਿਸ਼ੇਸ ਸਿਖਲਾਈ ਨਾਲ ਹੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।
ਸਾਨੂੰ ਕਿਸੇ ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਮਦਦ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਅਸੀ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਕ੍ਰਿਕਟ,ਵਾਲੀਬਾਲ,ਫੁਟਬਾਲ ਜਾਂ ਪੜਾਈ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਲਈ ਕੋਚ ਦੀ ਮਦਦ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਲਈ ਲਾਈਫ ਕੋਚ ਦੀ ਮਦਦ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
ਡਾ: ਸੰਦੀਪ ਘੰਡ ਲਾਈਫ ਕੋਚ
ਸੇਵਾ ਮੁਕਤ ਅਧਿਕਾਰੀ-ਮਾਨਸਾ
ਮੋਬਾਈਲ 9815139576